چگونه و از کجا شروع کنیم برای نوشتن کار تحقیقی ؟
كار تحقيقي را از چند ديدگاه مي‌توان دسته‌بندي كرد. يكي از اين دسته‌بندي‌ها مي‌تواند بر اساس محتواي اطلاعات كار تحقيقي باشد كه از اين منظر كار تحقيقي به چهار نوع تحقيقي، تحليلي، مروري و گردآوري تقسيم مي‌شوند:
1. كار تحقيقي تحقيقي (پژوهشي):
برگرفته از تحقيقي است كه به‌تازگي پايان يافته است و چون متكي بر يافته‌هاي تحقيقاتي است، گزارش تحقيق نيز به آن گفته مي‌شود.
2. كار تحقيقي تحليلي:
اين نوع كار تحقيقي كه به نام كار تحقيقي نظري نيز شناخته مي‌شود، كار تحقيقي‌اي است كه مؤلف با استفاده از منابع پژوهشي پيشين، نظرية خاصي را در حوزة كار خود مطرح مي‌نمايد. در اين نوع كار تحقيقي نويسنده ممكن است نظريه‌هاي قبلي را گسترش دهد، آنها را با استفاده از شواهد استحكام بخشد، آنها را به‌شكل ديگري بيان كند يا آنها را مورد تأمل و ترديد قرار دهد.
3. كار تحقيقي مروري:
اين كار تحقيقي به تحليل كلان و ارزيابي انتقادي نوشته‌هايي مي‌پردازد كه قبلاً منتشر شده است. مؤلف كار تحقيقي مروري از طريق مقوله‌بندي، يكپارچه‌سازي، و ارزشيابي متون منتشر شدة پيشين، سير پيشرفت پژوهش‌هاي جاري را در جهت روشن ساختن مسئله‌اي مشخص دنبال مي‌كند.
4. كار تحقيقي گردآوري:
اين نوع كار تحقيقي صرفاً به گردآوري و انعكاس نقطه‌نظرهاي مختلف مندرج در نوشته‌هاي مرتبط با موضوعي خاص مي‌پردازد و در واقع كار تازه‌اي را عرضه نمي‌كند. تفاوت آن با كار تحقيقي تحليلي اين است كه به ارائه نظريه جديدي منتهي نمي‌شود و نيز با كار تحقيقي مروري اين تفاوت را دارد كه الزاماً به سنجش و ارزيابي كليه آثار قبلي نمي‌پردازد.
البته علاوه بر 4 مورد ذكر شده، گونه‌هاي ديگري از نوشته‌هاي مجلات وجود دارند كه از فراواني كمتري برخوردارند؛ نظير ياداشت‌هاي انتقادي، نقد و بررسي، گزارش كوتاه و... كه براي پرهيز از اطاله كلام از توضيح آنها خودداري مي‌شود (حري، 1380).
با توجه به اينكه نوشته حاضر بيشتر بر كار تحقيقي تحقيقي تأكيد دارد، لازم است ابتدا اجزاء كار تحقيقي تحقيقي و در ادامه شيوه نوشتن اين‌گونه كار تحقيقي‌ها مورد بحث و بررسي واقع شود.
اجزاء كار تحقيقي
عنوان
عنوان هر اثر جلوه‌اي از هويت آن اثر است؛ خواه اثر هنري باشد يا علمي. عنوان فشرده‌اي منظبط از مطالب متن است (حري، 1380). عنوان بايد مختصر، گويا و جذاب باشد تا بتواند علاوه بر ايجاد انگيزه مطالعه در خواننده، او را در انتخاب كار تحقيقي مورد نيازش راهنمايي كند.
چكيده
چكيده خلاصه كوتاهي از كار تحقيقي همراه با نكات اصلي متن كار تحقيقي است و به‌گونه‌اي تنظيم مي‌شود كه خواننده را در تصميم‌گيري براي مراجعه يا عدم مراجعه به اصل كار تحقيقي قادر مي‌سازد. محتواي چكيده حاوي مطالبي است كه نويسنده كار تحقيقي بر آنها تأكيد ورزيده است. طول چكيده معمولاً تابع نوع كار تحقيقي در دست چكيده‌نويسي است (نشاط، ج 1).
مقدمه
مقدمه سرآغاز هر مطلب يا مبحث است و با اشاره به مسائل و مشكلات موجود در آن زمينه، يافته‌هاي قبلي در باره موضوع مورد بحث را به اختصار شرح مي‌دهد و در پايان به ارائه راه‌حل مي‌پردازد. درواقع پيوند ميان نويسنده و خواننده از طريق مقدمه صورت مي‌گيرد و ضروري است كه روان و جذاب باشد (ابوالحسني، 1381).
متن اصلي
متن يا بدنه اصلي كار تحقيقي شامل اهداف، روش كار، پيشينه پژوهش، محدوديت‌ها و نارسايي‌ها، يافته‌ها و نتيجه‌گيري است. بنابر اين بايد پيام اصلي نويسنده را به‌طور مفصل بيان كند به نحوي كه خواننده با مطالعه آن بتواند نتيجه مورد انتظار را دريافت نمايد. معمولاً پس از بدنه اصلي كار تحقيقي، يعني در پايان كار تحقيقي يا تحقيق از كساني كه در تهيه نوشته يا تحقيق به او كمك كرده‌اند تشكر و قدرداني مي‌كند. آخرين بخش كار تحقيقي فهرست مآخذ مي‌باشد.
شيوه نوشتن كار تحقيقي
براي نوشتن كار تحقيقي، بايد مراحل و اقداماتي به‌صورت گام به گام طي كنيم كه در اينجا به بررسي آنها مي‌پردازيم:
1. مشخص كردن موضوع كلي .
داشتن انگيزه لازم براي يافتن موضوع مناسب و توجه به نيازهاي جامعه از مسائل مهم در اين مرحله است.
2. بررسي و تحليل موضوع به‌لحاظ ارزشمندي و امكان‌پذيري.
براي ارزشيابي و امكان‌پذير بودن نگارش كار تحقيقي مي‌توان چند سؤال طرح كرد:
موضوع كار تحقيقي تا چه اندازه ارزشمند و بديع است؟ از چه جنبه‌اي و براي چه كساني مفيد خواهد بود؟ آيا تهيه چنين كار تحقيقي‌اي امكان‌پذير است و موانع ومشكلات احتمالي انجام كار كدام است؟ در صورتي كه بتوانيم براي اين پرسش‌ها پاسخي مناسب بيابيم، طبيعتاً مراحل نوشتن آسانتر خواهد بود.
3. طرح‌ريزي مقدماتي و تدوين ساختار كلي
تهيه فهرست مقدماتي مطالب، تهيه عنوان بخش‌هاي اصلي و فرعي، توجه به هدف و طيف مخاطبين، هماهنگي بين ساختار و نوع كار تحقيقي و مشورت با افراد صاحب‌نظر از مواردي است كه در اين مرحله بايد در نظر گرفته شود.
4. تعيين برنامه زماني براي انجام كار (مديريت زمان)
زمانبندي مناسب و انجام مرحله به مرحله كارها از مسائلي است كه تهيه و تدوين كار تحقيقي را در مدت زمان از پيش تعيين شده امكان‌پذير مي‌سازد.
5. جستجو براي يافتن منابع اطلاعاتي پايه
منابع اطلاعاتي پايه شامل دايره‌المعارف‌هاي موضوعي، خلاصه كار تحقيقي و... است.
6. جستجو براي يافتن اطلاعات مرتبط (تهيه كتابشناسي مقدماتي)
پس از مطالعه و بررسي منابع پايه، با استفاده از برگه‌دان كتابخانه و يا از طريق جستجو در شبكه‌هاي اطلاعاتي (اينترنت) مي‌توان كتابشناسي اوليه را تهيه و منابع اطلاعاتي تخصصي را شناسايي و گردآوري كرد.
7. مطالعه منابع اطلاعاتي مهم و مرتبط براي محدود و مشخص كردن موضوع و رويكرد كار تحقيقي.
با مطالعه منابع اطلاعاتي اصلي و كليدي مي‌توان دامنه موضوعي را مشخص كرد. علاوه بر اين اعتبار و غناي كار تحقيقي بستگي به منابعي دارد كه مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
8. مطالعه عميق منابع گردآوري شده و يادداشت‌برداري هدفمند
9. مرتب كردن يادداشت‌ها بر اساس فهرست مطالب و بازنگري و پالايش آنها
10. نوشتن متن كار تحقيقي (نسخه اوليه)
بهتر است نوشتن كار تحقيقي با مطالب ساده‌تر شروع و از پرنويسي و اطاله كلام خودداري شود. توجه به هدف، ساختار و مخاطب و رعايت انسجام و پيوند منطقي ميان بخش‌ها و پاراگراف‌ها و رعايت آيين نگارش صحيح از نكات مهمي است كه نويسنده كار تحقيقي بايد به آن توجه كند.
11. مرور متن اوليه و اصلاح آن (تهيه نسخه دوم)
بسياري از صاحب‌نظران پيشنهاد مي‌كنند كه پس از آماده شدن نسخه اوليه، يك يا چند روز كار تحقيقي را كنار بگذاريم و پس از آن به بررسي و مرور كار تحقيقي بپردازيم. هنگام بررسي كار تحقيقي بايد جملات و پارگراف‌هاي غير ضروري حذف شوند و نكات مهم كار تحقيقي در مقايسه با كار تحقيقي ديگر برجسته شود. توالي و ترتيب مطالب به درستي كنترل شود.
12. مشورت با افراد متخصص و صاحب‌نظر و اصلاح نهايي كار تحقيقي
13. تهيه و تدوين چكيده، كليدواژه، مقدمه و فهرست مآخذ و در پايان تهيه نسخه نهايي كار تحقيقي
نكته قابل تأمل در اين مورد اين است كه تمام موارد ذكر شده در اين بند بايد پس از اتمام نوشتن متن اصلي صورت گيرد، و در واقع چكيده برگرفته از كل متن است، و مقدمه بر اساس متن نوشته شده تهيه مي‌گردد، در حالي‌كه گاهي اوقات برخي افراد در پاسخ به فراخوان كار تحقيقي سمينارها و كنفرانس‌ها ابتدا چكيده يا خلاصه كار تحقيقي خود را تهيه و ارسال مي‌كنند و اگر چكيده كار تحقيقي مورد قبول برگزار كنندگان واقع شد اقدام به تهيه متن كامل كار تحقيقي مي‌كنند كه اين كار مسلماً ساختار و محتواي كار تحقيقي لطمه خواهد زد. همچنين در خصوص فهرست مآخذ بايد توجه داشت كه يكي از اصول اخلاقي و مهم در نگارش، استناد به منابع و مآخذي است كه در حين كار مورد استفاده قرار مي‌گيرد. استناد و ذكر منابع مورد استفاده علاوه‌بر ارج نهادن به آثار ديگران، باعث افزايش اعتبار و ارزش اثر خواهد شد.
14. انتخاب مجله مناسب و ارسال كار تحقيقي براي چاپ و انتشار آن (فتاحي، 1384).
توجه به سابقه، درجه اعتبار ( علمي- پژوهشي، ترويجي و...) و خط‌مشي مجله (گرايش موضوعي)، مدت زمان انتظار براي چاپ كار تحقيقي، از نكاتي است كه هنگام انتخاب مجله بايد مد نظر گرفته شود.
معيارهاي كنترل طرح و ساختار اوليه كار تحقيقي
اگر بخواهيم بر اساس پژوهشي كه در حوزه موضوعي مورد علاقه خود انجام داده‌ايم، كار تحقيقي بنويسيم، مي‌توانيم با طرح چند سؤال به ارزيابي طرح و ساختار اوليه كار تحقيقي بپردازيم.
- دليل انجام تحقيق چه بود؟
- چه فرضيه‌هايي مورد آزمايش قرار گرفتند و چه نتايجي به‌دست آمد؟
- چه روش‌هايي مورد استفاده قرار گرفت و اطلاعات چگونه جمع‌آوري شد؟
- چه پيشنهادهايي براي انجام اين‌گونه پژوهش‌ها در آينده وجود دارد؟
همانطور كه مي‌دانيم هر نويسنده‌اي به قصد چاپ و نشر كار تحقيقي‌اش در مجلات معتبر دست به قلم برده و مطلبي را مي‌نويسد. از طرف ديگر مي‌دانيم كه هر مجله‌اي با توجه به خط‌مشي خود، كيفيت و محتواي كار تحقيقي دريافت شده را مورد بررسي و ارزشيابي قرار مي‌دهد. بنابراين بهتر است پرسش‌هايي كه از طرف داوران مجله براي ارزيابي كار تحقيقي مطرح مي‌شوند، پيشاپيش از سوي نويسنده مطرح و به آنها پاسخ مناسب داده شود. اين روش علاوه بر صيقل خوردن كار تحقيقي باعث مي‌شود تا نارسايي‌هاي احتمالي آن برطرف شده و از استحكام لازم برخوردار گردد.
كلام آخر
براي نوشتن بايد از همين امروز شروع كرد. بنويسيد، بنويسيد، اصلاح كنيد و باز بنويسيد و اصلاح كنيد تا ترس از نوشتن را از بين برده و به مرحله ورزيدگي برسيد. هيچ‌وقت انتظار نداشته باشيد كه بدون تمرين عملي، اولين نوشته شما بي‌عيب و نقص از كار درآيد و مطمئن باشيد نويسندگان سرشناسي كه امروز با آثار ارزشمند آنها آشنا هستيم نيز اين مراحل را گام به گام سپري كرده‌اند. بنابراين اگر مي‌خواهيد در اين راه موفقيتي كسب نماييد، بدون هيچ وقفه و ترديدي از همين حالا قلم را برداريد و شروع به نوشتن كنيد. سخن آخر اينكه بنويسيد، بنويسيد، اصلاح كنيد و باز بنويسيد
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید